Wszyscy ją uwielbiają, każdy o niej mówi. Na świecie jest to jedna z dwóch najpopularniejszych kuchni – zaraz obok kuchni francuskiej. W Polsce powstaje coraz więcej pizzerii (które całkowicie odbiegają od standardu włoskiej pizzy), a także restauracji, które próbują udawać włoski klimat i te, które prawdziwy włoski klimat posiadają (np. La Fontana w Tychach czy Oliwa i Ogień 2.0 we Wrocławiu). Nie samą pizzą jednak włosi żyją, dlatego stworzyliśmy ten artykuł – niech będzie to kompendium wiedzy na temat włoskiej kuchni i kultury, które zdecydowanie warto poznać!
Spis treści
Charakterystyka kuchni włoskiej
To, co najbardziej charakterystyczne dla kuchni włoskiej, to duża ilość warzyw oraz przypraw – oregano, bazylia, pieprz, estragon, tymianek, rozmaryn – a także używanie z dużym rozmachem parmezanu. Popularne są również oliwa z oliwek, pomidory, cebula, czosnek i oliwki.
Głównymi potrawami, które można spróbować w tradycyjnej włoskiej kuchni są dania mączne oraz te, które składają się z owoców morza i wszelkiego rodzaju ryb. Włochom bardzo zależy na tym, aby posiłki były przygotowywane ze świeżych składników dostępnych w okolicy – ich dania więc są bardzo sezonowe. Nie ma tutaj ustępstw jeśli chodzi o jakość składników i dodatków do potraw.
Nie można również zapomnieć o tym, że Włosi z uwagą patrzą na pory spożywania posiłków, a także obowiązkową siestę. Ich typowy dzień rozpoczynają od lekkiego śniadania, obiad jadają koło południa lub tuż po południu. Zazwyczaj w godzinach 13:00 – 16:00 wszystkie sklepy – zarówno spożywcze, jak i butiki – są zamknięte, ponieważ Włosi muszą udać się na swój odpoczynek po obiedzie. Po 16:00 ponownie otwierają się wszystkie sklepy, a po pracy Włosi idą na aperitivo – drinka i przekąskę przy zachodzie słońca. Jego głównym zadaniem jest zwiększenie apetytu przed kolacją. No i właśnie – po długich godzinach rozmów, drinku i przekąsce ze znajomymi i rodziną, Włosi udają się na najważniejszy dla nich posiłek – kolację. Jest ona bardzo obfita i jedzona nawet po godzinie 21:00. Dlaczego? Wtedy we Włoszech upały słabną, a rośnie apetyt. Właśnie przez tę obfitą kolację ich śniadanie jest bardzo lekkie – mało kto jest w stanie zjeść dużą kolację, a następnego dnia duże śniadanie. Na koniec dnia je się zazwyczaj dwa posiłki – pierwsze i drugie danie.
Są jednak Włosi, którzy przełamują tę tradycję i zamiast aperitivo i kolacji wybierają apericenę. Jest to coś pośredniego między tymi dwoma, jednak bardziej w kierunku aperitivo. To czas wczesnej kolacji, kiedy restauracje wystawiają bufet z dobrymi przekąskami – małe kanapki, kawałki pizzy, foccaci, sałatki czy grillowane warzywa. Do apericeny (“cena” to z włoskiego “kolacja”) otrzymuje się jeden napój alkoholowy – drink, piwo, lampka wina lub Aperol Spritz – i siedząc przy barze je się do woli.
Przystawki kuchni włoskiej – antipasti
Antipasti z włoskiego oznacza dosłownie “przed posiłkiem”. Włosi mają bardziej skomplikowany ideał przystawki, dlatego zmuszeni byliśmy do stworzenia osobnego artykułu na ten temat. Sprawdź – “Antipasti – czym jest włoska przekąska” – rozwiejemy wszelkie wątpliwości i uchylimy rąbka tajemnicy nt. włoskich przekąsek! Znakomitym przykładem antipasti jest bruschetta czy sałatka caprese.
Jak wygląda tradycyjny włoski obiad?
To, co przede wszystkim wyróżnia włoski obiad na tle innych i może wprawić w zdziwienie wielu to to, że włoski obiad wcale nie jest najbardziej obfitym posiłkiem w ciągu dnia. Przeważnie jedzony jest w formie ciepłego posiłku, ale nierzadko zdarza się, że zastępuje go zimna przekąska. Każdy z regionów Włoszech ma swój własny tradycyjny obiad, ale wszystkie mają te same punkty stykowe. Podstawowym obiadem we Włoszech jest porcja makaronu i warzyw (np. w formie sałatki – bardzo popularna jest sałata z dodatkiem tylko cytryny i oliwy z oliwek). Ziemniaki nie są popularne, najczęściej je się je na północy w formie frytek lub smażonych talarków. Obiad powinno jeść się między godziną 12 a 13. Włosi często na obiad wracają do domu lub wychodzą na miasto, a później wracają do pracy – ot taka kultura.
Co ciekawe, w tradycyjnej włoskiej kuchni, do drugiego dania podaje się jeszcze dodatek, który jest na mniejszym talerzyku niż danie główne czy chleb. Może to być np. cukinia smażona z czosnkiem.
Najpopularniejsze potrawy kuchni włoskiej
Tak jak wspominaliśmy wcześniej, każdy region Włoch ma inne tradycyjne potrawy. Północ to ryż i polenta, południe to makarony. Neapol powinien kojarzyć się nam z pizzą, Bolonia z sosem bolońskim, Parma z aromatem sera. Jakie potrawy są jednak najbardziej kultowe i najbardziej włoskie w każdym aspekcie i składniku? Sprawdź poniższą krótką listę dziesięciu dań!
- spaghetti – długi makaron w formie nitek z sosem bolońskim lub napoli i parmezanem,
- cannelloni – danie na podstawie makaronu z farszem pomidorowo-mięsnym zapiekane w piekarniku,
- lasagne – bardzo podobna do cannelloni, ale z użyciem innego makaronu
pizza – jest w ogóle ktoś, kto jeszcze jej nie zna?! - tortellini – włoski makaron/pierożek z farszem mięsnym, głównie używany do sałatek,
- ravioli – nieduże pierożki/makaron nadziewany farszem, najczęściej szpinakiem lub mięsem,
- risotto – danie na bazie ryżu z dodatkiem mięsa, warzyw, ziół czy owoców morza. Posiada wiele rodzajów – w zależności od tego z czym zostanie przyrządzone. Mogą to być alla milanese (na bulionie lub rosole i szpiku wołowym z szafranem), al barolo (na czerwonym winie z mięsem i/lub fasolą), al nero di seppia (mątwa z sepią) alla zucca (dynia, gałka muszkatołowa i starty ser), alla pilota (z kiełbasą, wieprzowiną i serem), ai funghi (z borowikami lub innymi grzybami). Risotto powinno być delikatne, kremowe, gładkie, a przede wszystkim rozpływające się w ustach,
- gnocchi – włoskie kluski, które jada się z wszelkiego rodzaju sosami,
- zupa minestrone – zupa na bazie warzyw, a przede wszystkim cukinii, fasolki szparagowej, marchwi, zielonego groszku i szpinaku. Podaje się ją głównie z drobnym makaronem, ryżem lub grzankami,
- polenta – bardzo sycąca włoska potrawa, którą tradycyjnie przygotowywano z mąki kasztanowej, a teraz przede wszystkim z mąki kukurydzianej lub kaszki kukurydzianej, czasem z dodatkiem sera i różnych sosów i warzyw. Przyprawia się ją czosnkiem, solą, pieprzem oraz rozmarynem. Danie to jest podobne do mamałygi,
- caponata – odmiana gulaszu na podstawie posiekanego bakłażanu, gotowanej sałatki warzywnej i selera naciowego, doprawione octem, z kaparami i sosem słodko-kwaśnym.
Włoskie sałatki, które zna każdy
Włosi oprócz makaronów kochają jeszcze sałatki. Większość z nich zdobyła swoją popularność na całym świecie.
Tak jak wspominaliśmy wcześniej, często sałatki są dodatkiem do obiadu. Najczęściej przyrządzane są:
- cezar – na tyle popularna, że swoje miejsce znalazła nawet w menu McDonald’sa! Głównymi składnikami są sałata rzymska, pierś z kurczaka, oliwa z oliwek, sól i pieprz,
- caprese – bardzo popularna również jako przystawka. Ustawia się na przemian plastry pomidorów oraz mozzarelli, polewa oliwą z oliwek, oprósza grubo zmielonym pieprzem i dekoruje liśćmi bazyli,
- carpaccio – tradycyjnie przygotowywana z mielonego lub cienko pokrojonego mięsa wołowego, co później przerodziło się w sałatki z buraków, sera koziego i rukoli.
Smak włoskich sałatek można również próbować naśladować przez dodawanie sproszkowanego sosu sałatkowego “włoskiego” do składników, które przygotowaliśmy – może być to nawet tylko pomidor, ogórek i kapusta pekińska.
Makarony we włoskiej kuchni to absolutny must have!
Pasta italiana jak to włosi mawiają na swoje wyroby – makaron jest jednym z najważniejszych składników włoskiej kuchni i to on towarzyszy na każdym kroku. Włosi przygotowali wiele potraw z nim związanych, tworząc dla niego różne kształty. Piszemy o tym szerzej w naszym osobnym artykule, w którym opisujemy rodzaje włoskich makaronów. Zdecydowanie powinieneś sprawdzić, co dla Ciebie przygotowaliśmy!
Dania mięsne we Włoszech
Włosi kochają mięso dokładnie tak samo jak wino i swoje kobiety. To, co jest prawdziwie tradycyjne i włoskie, to m.in pieczeń z cielęciny (Arrosto di vitello), cielęcina w sosie z tuńczyka (Vitello tonnato), gulasz z dzika (Spezzatino di cinghiale), wołowina duszona w czerwonym winie Barolo (Brasato al Barolo), jak również chude mięsa, jak np. nadziewany królik (Coniglio farcito), kurczak we wszystkich wariantach i indyk.
Dania mięsne przeważnie są przyrządzane na bazie ryżu lub makaronu.
