Adaptogeny to grupa substancji pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, które pomagają organizmowi radzić sobie z różnymi formami stresu. Znane są z korzystnego wpływu na układ nerwowy, odpornościowy oraz ogólne samopoczucie. Ich popularność rośnie, ponieważ odpowiadają na potrzeby osób poszukujących holistycznych metod poprawy zdrowia.
Spis treści
Czym są adaptogeny?
Termin„adaptogeny” wprowadził w latach 50. XX wieku radziecki toksykolog Mikołaj Łazariew. Zdefiniował je jako środki zwiększające niespecyficzną odporność organizmu w warunkach stresu1. Oznacza to, że adaptogeny wzmacniają zdolność organizmu do radzenia sobie z trudnymi warunkami, zarówno fizycznymi, jak i psychicznymi, poprawiając jego odporność na stresory.
Prozdrowotne działanie i właściwości adaptogenów
Związki te wpływają na układ neuroendokrynny i odpornościowy poprzez wyzwalanie szlaków sygnalizacji adaptacyjnej, które zwiększają odporność organizmu na stres2.
Oddziałują również na regulację metabolizmu i homeostazy poprzez wpływ na ekspresję hormonów stresu.
Ich działanie jest wielokierunkowe i obejmuje:
- przywracanie prawidłowej odpowiedzi immunologicznej w sytuacjach nadmiernej lub niedostatecznej reakcji na bodźce,
- obniżanie nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego, co jest korzystne w przypadkach takich jak astma czy reumatoidalne zapalenie stawów,
- wzmacnianie odpowiedzi immunologicznej, gdy układ odpornościowy nie jest w pełni wydolny, na przykład podczas infekcji zatok lub ucha,
- przywracanie równowagi biochemicznej mózgu, wpływając na funkcje poznawcze, pamięć i nastrój.
- wzmacnianie układu sercowo-naczyniowego, w tym zwiększenie elastyczności naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.
Najczęściej stosowane adaptogeny
Do najczęściej stosowanych adaptogenów należą:
- Żeń-szeń koreański (Panax ginseng) – jest jednym z najbardziej popularnych surowców roślinnych o właściwościach adaptogennych. Zawiera saponiny triterpenowe (ginsenozydy), peptydoglikany (panaksany A-F), poliacetyleny (m.in. falkarinol), alkaloidy, olejki eteryczne, aminokwasy, witaminy, enzymy i mikroelementy. Synergistyczne działanie tych substancji wspomaga wiele procesów w organizmie, co jest wykorzystywane również we wsparciu terapii chorób przewlekłych. Żeń-szeń koreański posiada między innymi właściwości kardioprotekcyjne, kontrolujące poziom cukru, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz neuroprotekcyjne.
- Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus) – znany również jako eleuterokok kolczasty, wspomaga układ odpornościowy, poprawia wydolność fizyczną i umysłową oraz pomaga w adaptacji organizmu do stresujących sytuacji.
- Różeniec górski (Rhodiola rosea) – surowiec ten może być stosowany w walce ze zmęczeniem, a także jako wsparcie w przebiegu chorób serca, dzięki korzystnemu wpływowi na tętno i skurcze mięśni. Stosowanie ekstraktów różeńca górskiego zalecane jest także przy zaburzeniach snu i stanach lękowych. Z kolei hepatoprotekcyjne działanie rośliny stanowi cenne wsparcie w chorobach wątroby. Adaptogeny ten jest chętnie przyjmowany przez sportowców, ponieważ wpływa na poprawę siły fizycznej podczas ćwiczeń i wzmacnia regenerację po treningu3.
- Ashwagandha (Withania somnifera) – pomaga w redukcji stresu, poprawie jakości snu oraz przyczynia się zwiększenia poziomu energii w organizmie.
- Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – jest ceniony ze względu na swoje właściwości antyoksydacyjne, wspierające pracę wątroby, układu nerwowego oraz poprawiające wytrzymałość psychofizyczną organizmu.
Przeciwwskazania i skutki uboczne adaptogenów
Większość zdrowych osób może stosować adaptogeny. Jednak przed ich przyjmowaniem należy zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty. Mogą bowiem one osłabiać działanie leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia, cukrzycy, depresji czy chorób tarczycy.
Adaptogeny nie są zalecane kobietom w ciąży, karmiącym piersią oraz osobom poniżej 18. roku życia.Choć większość użytkowników nie doświadcza skutków ubocznych, surowce te mogą czasem powodować bóle brzucha, nudności, zaparcia, biegunki, przebarwienia skóry lub reakcje alergiczne.
1 Panossian A., Wikman G., Wagner H. Plant adaptogens III. Earlier and more recent aspects and concepts on their mode of action. Phytomedicine. 1999;6:287–300. doi: 10.1016/S0944-7113(99)80023-3.
2 https://apcz.umk.pl/QS/article/download/41707/34389
3 Ibidem
