Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, wywołaną przez obecność glutenu i produktów go zawierających w diecie. Po spożyciu takich pokarmów pojawiają się zaburzenia trawienia, które mogą skutkować uszkodzeniem błony śluzowej jelita cienkiego. Czym dokładnie jest celiakia? Jakie są jej objawy oraz w jaki sposób można ją zdiagnozować. Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.
Spis treści
Co to jest celiakia?
Celiakia jest przewlekłą chorobą immunologiczną o podłożu genetycznym. W wyniku nieprawidłowych reakcji układu odpornościowego dochodzi do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko własnym tkankom oraz rozwinięcia się nietolerancji glutenu. Znajdująca się w nim substancja o nazwie gliadyna jest czynnikiem powodującym produkcję autoprzeciwciał uszkadzających nabłonek jelit, co prowadzi do ich chronicznego stanu zapalnego. Jeśli celiakia nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona, może wywołać poważne niedobory substancji odżywczych, zaburzenia wzrostu i rozwoju, a także zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu jelita cienkiego.
Jakie są objawy celiakii?
W przypadku niemowląt pierwsze objawy celiakii pojawiają się zazwyczaj w momencie rozszerzania diety i wprowadzania do niej produktów zawierających gluten.
U dziecka mogą wystąpić:
- zmiany skórne,
- atopowe zapalenie skóry,
- objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak: biegunka, wymioty, wzdęcia, bóle brzucha,
- objawy ze strony układu oddechowego, takie jak: wodnisty katar, duszności, zatkany nos.
Dorośli z podejrzeniem celiakii skarżą się zazwyczaj na:
- przewlekłe biegunki, w tym biegunki tłuszczowe,
- wzdęcia i bóle brzucha,
- utratę masy ciała,
- bóle głowy i uczucie przewlekłego zmęczenia
- nadpobudliwość lub nadmierną apatię,
- objawy związane z zespołem jelita drażliwego,
- zmiany skórne, takie jak afty, zapalenie kącików ust i języka,
- bóle mięśni i stawów,
- cukrzycę typu I.
Jak diagnozuje się celiakię?
Pierwszym etapem diagnostyki celiakii są badania polegające na oznaczeniu swoistych przeciwciał we krwi. Są nimi:
- przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG),
- przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA),
- przeciwciał przeciwko peptydom gliadyny (DGP),
- przeciwciała w klasie IgA oraz IgG.
Brak przeciwciał we krwi nie wyklucza celiakii: wyniki badań naukowych wskazują, że nawet do 22% chorych może w ogóle ich nie wytwarzać. Z kolei stwierdzenie obecności przeciwciał nie zawsze oznacza zmiany w jelicie cienkim pozwalające na rozpoznanie celiakii. Jedynym badaniem, które umożliwia postawienie jednoznacznej diagnozy, jest biopsja jelita cienkiego. Bardzo ważne w diagnostyce celiakii jest badanie genetyczne. Polega ono na wykrywaniu alleli DQ2.2/DQ2.5/DQ8, kodujących antygeny układu zgodności tkankowej HLA, związane z podwyższonym ryzykiem celiakii. Antygeny te są odpowiedzialne za wywoływanie nadmiernej odpowiedzi immunologicznej na gliadynę, prowadzącej do stanu zapalnego i uszkodzenia błony śluzowej jelita. Ujemny wynik tego badania pozwala wykluczyć celiakię pomimo objawów ją sugerujących i wskazuje na występowanie u pacjenta innych form nietolerancji glutenu.
Dlaczego diagnostyka celiakii jest tak ważna?
Wczesne wykrycie celiakii umożliwia wprowadzenie modyfikacji żywieniowych, wykluczających gluten i produkty go zawierające. Zapobiegnie to nieodwracalnym, niekorzystnym reakcjom w organizmie, które mogłyby skutkować ciężkimi powikłaniami, takimi jak zanik kosmków jelitowych oraz nowotwór jelita cienkiego.
